Η διαδραστική εγκατάσταση" niform" του Samuel Bianchini (2007-2020) προσφέρεται για πολλαπλό αναστοχασμό. Σε μια σκοτεινή αίθουσα ο θεατής αντικρίζει την προβολή μιας θολής εικόνας που γίνεται ευκρινής όσο την πλησιάζει, μόνο όμως στα όρια του δικού του σωματικού περιγράμματος. Όταν φτάσει σε απόσταση μόλις μισού μέτρου, του αποκαλύπτεται πλήρως εστιασμένο ένα κλάσμα από το ομαδικό, ολόσωμο πορτρέτο μιας διμοιρίας αστυνομικών των γαλλικών ΜΑΤ σε φυσικό μέγεθος, με πλήρη εξάρτυση και σε στιγμή ανάπαυσης.

Ο σύγχρονος θεατής νιώθει συχνά καθηλωμένος από τη διαρκή εναλλαγή εικόνων που τον πολιορκεί. Εδώ οι ρόλοι αντιστρέφονται: είναι η δική του επιτελεστικότητα, θέση και απόσταση, που ορίζει τον βαθμό και το τμήμα της εικόνας που είναι ευκρινές. Το niform άλλωστε βγαίνει από τη λέξη uniform χωρίς το γράμμα u, υπονοώντας το κοινό ως καίριο παράγοντα ολοκλήρωσης του έργου. Η διαδραστική και συμμετοχική θέαση γίνονται εδώ κομβικές: κανείς δεν μπορεί να δει μόνος την εικόνα ολόκληρη. Όμοια, όταν τη βλέπει καθαρά βρίσκεται τόσο κοντά που χάνει τη μεγάλη εικόνα. Οι μορφές, ακόμη κι όταν είναι ορατές, δείχνουν αιωρούμενες σ’ έναν χώρο χωρίς προοπτική. Ο θεατής καλείται να εξετάσει την αντίληψη της αναπαράστασης ως διαδικασία εγγενώς ελλειπτική, στην οποία η ακινησία παγιώνει μια περιοριστική οπτική γωνία. Αντιλαμβάνεται άλλωστε κανείς σε μια δεδομένη στιγμή πολλά περισσότερα από το θραύσμα πραγματικότητας που αντικρίζει; Το niform ζητά από τον θεατή να αναλογιστεί ότι η εικόνα γίνεται ορατή χάρη στη δική του στάση. Και ίσως ούτε αυτό να είναι αρκετό, καθώς δεν επιλέγει ο θεατής την εικόνα, ούτε τον αλγόριθμο που ρυθμίζει την κλιμακούμενη ευκρίνειά της.

Το ομαδικό πορτρέτο αντρών των γαλλικών δυνάμεων καταστολής λειτουργεί ακόμη στο niform ως στοχασμός για την ίδια την εξουσία: αρχικά αόρατη, όταν γίνεται διακριτή από απόσταση σωματικής εμπλοκής, είναι μόνο ως όριο πέρα από το οποίο εμποδίζεται κανείς να δει. Εικονίζεται όμως εύκολα η πραγματική εξουσία ή πρόκειται για αναπαράσταση που θα τείνει πάντα να διαφεύγει; Παράλληλα, σε μια ακόμη ενδιαφέρουσα αντιστροφή, είναι οι πολίτες εδώ που εξετάζουν εικόνες αστυνομικών. Ο Bianchini, πειραματικός καλλιτέχνης, θεωρητικός και ερευνητής των νέων μέσων, μας ζητά να σκεφτούμε τη ραγδαία εξελισσόμενη τεχνολογία της εικόνας ως πεδίο όχι ανώδυνης εντυπωσιοθηρίας αλλά πολιτικής σκέψης στο οποίο κανείς ερευνά και αμφισβητεί, βυθισμένος στο μεταμοντέρνο πλατωνικό σπήλαιο σκιών του 21ου αιώνα. Το niform επιτρέπει να αναστοχαστούμε τους βαθμούς ελευθερίας του σύγχρονου πολίτη την εποχή της παντοδυναμίας του ψηφιακού εικονόκοσμου, υποδεικνύοντας, σε μια σκηνοθετημένη εκδοχή sousveillance[1], ότι η αστυνομία δεν είναι υπεράνω παρατήρησης, υπεράνω λογοδοσίας, ακόμη και τη δυσοίωνη εποχή της "καθολικής ασφάλειας".
Ηρακλής Παπαϊωάννου

[1] Ο όρος sousveillance δηλώνει την παρατήρηση από τα κάτω προς την εξουσία, ως άμυνα προς το surveillance που σημαίνει την επισκόπηση στην πιο κλασική της έννοια, του αδύναμου δηλαδή από τον ισχυρό.

Επιμέλεια: Ηρακλής Παπαϊωάννου

Στο πλαίσιο της Thessaloniki Photobiennale 2021.